België in Boedapest – Schaakolympiades – Ronde 7

Schaken om uit de ellende te komen… het had gemakkelijk een thema kunnen zijn op het Global Chess Festival dat gisteren en eergisteren voor de 10e keer werd georganiseerd door Judit Polgar, maar het was de realiteit na de Eerste Wereldoorlog. Op 6 november 1921 werd in de Kamer van Koophandel en Industrie van Boedapest (Szmere Street V, 6) de Hongaarse Schaakbond MSSZ opgericht als vertegenwoordiger van de 10 schaakclubs die Boedapest toen telde. In de afgelopen 103 jaar zou de zetel zo’n 16 keer van adres veranderen in de Hongaarse hoofdstad.

In ieder geval was dat jaar het begin van een reeks grote toernooien, waarvan het eerste plaatsvond in het concertgebouw Gellért-Bades. Daar zou Aljechin, de uiteindelijke winnaar van het toernooi, voor het eerst de naar hem genoemde verdediging hebben gespeeld.

In 1924 behoorde Hongarije onder leiding van de voorzitter van de schaakbond, Istvan Abonyi, tot de 15 landen die in Parijs de FIDE zouden oprichten. Die voorzitter had overigens al een tiental jaar eerder zijn schaaksporen verdiend door samen met Breyer en Barasz de Boedapest-verdediging (ze hebben het hier niet over een gambiet) grondig te analyseren, en Maroczy had die analyses met succes getest in een beroemde partij tegen Rubinstein uit 1918.

Abonyi zou Hongarije ook op de kaart zetten via andere toernooien: Györ 1924, Debrecen 1925, Kecskemét 1927. Hier moeten we ook de namen noemen van Laszlo Toth (1895-1964) en Ferenc Chalupetzky (1886-1951) die de schaakactiviteiten op het platteland organiseerden, maar ook onvermoeibare schaakschrijvers waren. Hun toernooiboeken, onder andere over de eerder genoemde toernooien, en hun redactiewerk voor Magyar Sakkvilag (van 1922 tot 1950) zijn van onschatbare waarde voor de schaakwereld.

Boedapest bleef evenementen organiseren: in 1926 zelfs de tweede (onofficiële) Schaakolympiade waar… vier teams aan deelnamen en waar de Hongaren zich de sterkste toonden. Ook nieuw was het Hongaarse damestoernooi dat gelijktijdig met de Olympiade plaatsvond in Hotel Gellért. Er wordt gezegd dat de toeschouwers – gefascineerd door de dames – vaak zetten fluisterden, maar daarover later meer.

In hetzelfde jaar won Grünfeld een toernooi en vanaf 1928 zou Capablanca regelmatig toernooien komen winnen in Boedapest. Aan de gouden schaakdagen van Hongarije zou in 1934 een einde komen met het toernooi van Ujpest, waar de 23-jarige winnaar, Andor Lilienthal (over wie Quality Chess zojuist het boek ‘Chess Survivor’ heeft gepubliceerd) een einde maakte aan Capablanca’s onoverwinnelijkheid.

Maar voordat we de geschiedenis van Boedapest voortzetten (in een van de volgende dagen), wil ik een sprong maken naar het heden. OK, het aantal deelnemers aan de Olympiade is in 2024 iets hoger dan in 1926, en het thuisteam van dit jaar zal het evenement zeker niet winnen. De anti-cheatmaatregelen hier lijken ook valsspelen onmogelijk te maken: u heeft misschien al ergens gelezen dat er al twee spelers op ‘valsspelen’ zijn betrapt, hoewel dat hier niet zo wordt gepercipieerd. De ene had naar verluidt een simkaart bij zich, de andere een analoog horloge. Mijn felicitaties gaan overigens uit naar die tweede speler: hoe kwam hij door drie elektronische scans zonder dat zijn horloge werd ontdekt? Pas laat in de partij merkte een arbiter het uurwerk op: terwijl hij nadacht over zijn zet, had de speler zijn mouwen opgestroopt en vervolgens – met zijn ellebogen op tafel – zijn hoofd met zijn handen ondersteund. Wie echt vals wil spelen zal zijn ‘engine’ toch niet zo openlijk tonen, lijkt me.

Overigens werd ik zelf gevraagd om de aanwezigheid van mijn pasjes in mijn portefeuille te verklaren: hotelsleutel, Delhaize-kaart, ID, rijbewijs en bankpasjes… Gelukkig had ik geen simkaart bij me. En jij, Sim?

Ondanks de grote ‘fair play show’ bedacht ik me dat valsspelen hier ook op de ‘goede’, ouderwetse manier kon gebeuren: door te fluisteren. Veel coaches en spelers fluisteren wel eens wat naar elkaar: een goeiedag, een hoe-gaat-het-met-vrouw-en-kinderen, een dat-is-lang-geleden-dat-we-elkaar-hebben-gezien, een weet-je-wie-hier-ook-is… En een heb-je-aan-Pg4-gedacht is iets minder onschuldig, maar in veel gevallen – gezien het niveau van veel spelers – niet echt van doorslaggevend belang. Mindere goden die fluisteren, krijgen overigens wel snel een waarschuwing van een van de talrijke in het oranje geklede vrijwilligers in de speelzaal, maar bij de groten der aarde ligt dat iets anders. Zo kwam Carlsen een paar dagen geleden de toernooizaal binnen zonder zijn ‘green card’, de toegangskaart voor spelers, zodat hij niet hoefde te wachten tot de kapitein hem die buiten kwam brengen. En gefluister tussen de groten wordt hier ook iets langer getolereerd dan bij alle nobele onbekenden. Vreemd, nietwaar? Want met Radjabov, Kramnik, Sokolov en Gurevitch heb je hier kapiteins waar je natuurlijk wat meer aandacht zou besteden aan een heb-je-aan-Pg4-gedacht.

39.Pg4 – overigens niet ingefluisterd door de kapitein – had Sim beter niet kunnen doen, want daarna had hij geen tijd meer om nog een Houdsimie-truc uit te halen. Bij Mher verliep alles volgens plan: een fout werd snel afgestraft, maar hoewel hij het zichzelf in het eindspel behoorlijk moeilijk maakte toen hij zijn a-pion opgaf, pakte hij toch het volle punt. Een beetje hetzelfde scenario bij Lennert: een paar fouten van de tegenstander werden afgestraft. Alleen liet Lennert hem helemaal niet meer in de partij terugkomen. Goed, een 2-1 voorsprong met alleen Thibaut nog aan het bord, maar na 39…b4 moest gevreesd worden dat Thibaut weer met lege handen naar huis zou gaan. Gelukkig kende de partij nog een plotwisseling en van een stuk achterstand kwam hij uiteindelijk in een gewonnen eindspel terecht. Thibauts zucht van opluchting was vijf kilometer verderop hoorbaar, in het Intercontinental Hotel waar de Educational Chess Summit plaatsvond. Een mooie 3-1 score van een team zonder Daniel. Gaan we een briljante tweede toernooihelft tegemoet?

Bij de dames was er al heel slecht nieuws voordat de eerste zet was gedaan: Diana was de avond van de rustdag in het ziekenhuis opgenomen met een infectie. Het team zal de tweede toernooihelft dus in principe met hetzelfde viertal moeten afsluiten. We wensen Diana alvast een spoedig herstel!

Elo-zwakke teams hadden tot nu toe geen problemen opgeleverd, maar het was duidelijk dat het tegen Nieuw-Zeeland wel eens anders zou kunnen zijn. Hanne verloor een pion, hoewel het zeker niet dramatisch was: ze kon haar stukken activeren. Met haar torens op twee open lijnen en een prachtig paard op d5 overrompelde ze de witte stelling en het einde was bijna een perfecte ‘Zugzwang’ stelling ondanks de aanwezigheid van toren en koningin en nog veel pionnen. Ook voor haar kwam er dus een einde aan een nulperiode en we kunnen met een glimlach uitkijken naar de tweede helft van het toernooi.

Sarah had een fout van haar tegenstander afgestraft, maar de tactische verwikkelingen die volgden gaven haar tegenstander ongelooflijke compensatie. En omdat Sarah geen computer is, verloor ze haar materiaal terug. Remise leek waarschijnlijk totdat Sarah weer niet de beste zet kon vinden, maar gelukkig koos haar tegenstander eieren voor haar geld en wilde ze absoluut haar a5 pion verdedigen, in plaats van deze op te geven en haar pionnenpaar op het d- en e-veld naar winst te laten oprukken.

Ook met Daria en Tyani leek een gelijkspel in de maak.

In het geval van Tyani was er de hele partij lang heen en weer geschoven, af en toe een stuk geruild en de stelling was altijd gelijk gebleven. Alleen, in de tijdnoodfase gaf de tegenstander op zet 39 een vreemd schaakje met haar paard en hoewel Tyani – ook in tijdnood – niet meteen de beste zet vond, kreeg ze op zet 40 een herkansing. En toen zag ze het. Het witte paard had zichzelf in de problemen gebracht omdat het aantal beschikbare velden minimaal was geworden en het ros uiteindelijk vast zou komen te zitten op de koningsvleugel. De vrijpion die de Nieuw-Zeelandse nog creëerde op de damevleugel kwam te laat, want Tyani kon hem gemakkelijk stoppen met haar paard. Dat maakt 5 op een rij voor Tyani, 6,5/7 in totaal en de op één na hoogste TPR van alle Belgen (alleen Daniel Dardha doet het beter).

Met die overwinning was de wedstrijd gewonnen en konden we hopen op meer. Daria had de hele partij druk gezet en had voortdurend licht voordeel. Ze transponeerde (helaas) naar een toreneindspel omdat ze een pion won. Dat ‘helaas’ staat er om twee redenen: aan de ene kant had ze het eindspel nog gunstiger kunnen maken door haar koning wat meer te activeren en de pionnenketen van haar tegenstander wat meer uit elkaar te halen. Aan de andere kant was het toreneindspel ondanks de pluspion niet echt gewonnen. Integendeel, de tegenstander kon haar toren activeren en er was Zwitserse precisie nodig om dit niet fout te laten gaan. Maar na weer meer dan 4 uur spelen was dat voor Daria niet zo vanzelfsprekend, en ze verloor uiteindelijk.

Misschien hadden we meer punten kunnen hebben, maar met twee teamoverwinningen kunnen we echt tevreden zijn. Vandaag wacht het 2e Hongaarse team bij de mannen, Oostenrijk bij de vrouwen.