België in Boedapest – Schaakolympiades – Ronde 9

Een land waar schaken zo populair is, zet zichzelf natuurlijk op de schaakkaart. Laszlo Szabo nam de rol als beste speler van Gena Maroczy over. Gedeon Barcza (1911-1986) zou zich vooral als schrijver en trainer aan het vaderlandse schaken wijden. Samen zouden ze vanaf 1951 ontzettend veel Hongaren inspireren met het schaaktijdschrift Magyar Sakkélet.

Populariteit zou er ook voor zorgen dat het kandidatentoernooi van 1950 in Boedapest werd georganiseerd: tien van de 14 beste spelers kwamen naar de Donau om uit te maken wie wereldkampioen Botwinnik mocht uitdagen. Uiteindelijk werd dat Bronstein die won voor Boleslavski. Even leek de schwung in het Hongaarse schaken onderbroken te worden door politieke gebeurtenissen. In de herfst van 1956 vielen pantservoertuigen van de Sovjet-Unie Hongarije binnen om de vrijheidsdrang van de Magyaren in drie weken tijd bloedig in de kiem te smoren. Of waren de Sovjets slechte verliezers, omdat Hongarije nauwelijks een maand eerder in Moskou brons had gewonnen op de Schaakolympiade door de gastheren te verslaan?

Hoe dan ook, na de invasie zou Hongarije drie decennia lang geregeerd worden door Janos Kadar (1912-1989). Niet meteen een groot politiek leider, maar een fervent schaker (zoals Castro, Tito en Ceausescu). Als jongeman was hij actief in de vele arbeidersschaakclubs; in 1955 was hij zelfs even voorzitter van de MSSZ, de nationale schaakbond. Hij was ook een schoolvriend van Andor Lilienthal en schaakpartner van Sandor Szerényi, de voorzitter van de schaakbond van 1960 tot 1989. Na de revolutie, toen de Hongaarse sportwereld werd geherstructureerd, kreeg schaken – oh wat een verrassing – een geprivilegeerde plaats.

In 1961 gaven Szabo en Barcza de fakkel door aan een groot muzikaal talent, baritonzanger Lajos Portisch, die, in tegenstelling tot Ferenc Erkel een eeuw eerder, prioriteit zou geven aan schaken. Hij wordt beschouwd als de succesvolste Hongaarse schaker aller tijden en in 2004 werd hij gekroond tot ‘sportman van de natie’. Hoewel hij uit het westen van Hongarije komt, kwam hij na zijn schooltijd in Boedapest wonen. Hij hielp zijn club MTK 21 keer aan de titel en zelf won hij negen keer het individuele kampioenschap. Hij kwalificeerde zich ook acht keer voor het kandidatentoernooi en bereikte de halve finales in zowel 1977 als 1981. Vijfentwintig jaar lang behoorde hij tot de top 10 spelers van de wereld en vertegenwoordigde hij twee keer het wereldteam dat toen een prestigeduel uitvocht tegen de Sovjet-Unie. In 260 partijen verdedigde hij de Hongaarse kleuren tijdens de 20 schaakolympiades waar hij aan deelnam (alleen Eugenio Torre doet het beter met 270 partijen). Het hoogtepunt van zijn schaakolympiadecarrière was in 1978, toen Hongarije de kwart eeuw durende Sovjet-hegemonie wist te doorbreken en zelf met de gouden medaille huiswaarts keerde. Naast goud won Portisch ook drie zilveren en twee bronzen medailles op de Olympiades.

Wat een geluk dat hij zijn muzikale talent niet volledig heeft ontwikkeld (hij speelde viool als kind en geeft af en toe wat solo-optredens als bariton). Natuurlijk zouden zijn prestaties veel andere Hongaren inspireren, want een Olympiade win je niet alleen. Zoltan Ribli (1951-), Gyula Sax (1951-2014) en Andras Adorjan (1950-2023) zijn ook namen die de ‘Informator’ generatie ongetwijfeld bekend in de oren klinken. En zelfs Joseph Pinter, Istvan Csom en Laszlo Navarovsky zouden een belletje kunnen doen rinkelen.

Onze vaandeldrager is natuurlijk Daniel Dardha. Na de winst in ronde 8 had ons team weer een plaats op de ranglijst bereikt waar ze thuishoorde (België begon 51e aan het begin van ronde 9 terwijl het aan de start op plaats 49 stond), maar de opleving van Thibaut (2 uit 2 in ronde 7 en 8) liet hopen dat Daniel niet langer de enige puntenpakker van het team hoefde te zijn en de ploeg uiteindelijk beter kon doen dan haar startpositie. Sim en Lennert maakten de ploeg tegen Kirgizië compleet.

Lennert speelde opnieuw solide naar remise. Sim stond gewonnen, maar had deze ronde helaas gekozen voor – wat hij noemde – zijn grootste blunder uit zijn schaakcarrière: hij liet een toren hangen, waardoor het van een kwaliteitswinst (+1,6) evolueerde naar een verloren lopereindspel (-4,5).

Thibaut had het ook moeilijk, maar hij vocht zich naar een gelijke stelling ondanks het feit dat hij een toren voor een loper en een aantal pionnen had geofferd. Helaas is Thibaut geen (internet)blitzer en in tijdnood is hij daarom misschien iets kwetsbaarder dan een andere speler. Dat is tenminste de conclusie die we uit de partij konden trekken, want de gelijke stelling werd een puinhoop na een paar snel gespeelde zetten. Dat Daniel vervolgens zijn partij won, hielp ons team niet aan matchpunten. Daardoor zakten we terug naar plaats 66, maar het is nog niet te laat om onze uitgangspositie te bereiken. Die klim omhoog begint vandaag tegen de Verenigde Arabische Emiraten.

Onze dames stonden tegenover vier Panamese meisjes. Hanne kreeg een Londen systeem; de anderen besloten een partijtje te schaken.

Bij Daria zocht de tegenstander iets te nadrukkelijk naar afruil en op de 11e zet had ze duidelijk niet zo diep gerekend als Daria met als gevolg dat haar stelling toen al verloren was. Het zou nog even duren, maar toen was het evident dat Daria – zonder tijdnood – het volle punt zou behalen.

Onze andere speelster met de witte stukken, Sarah, creëerde ook meteen druk, die werd opgevoerd toen de Panamese iets te actief met f5 probeerde te verdedigen. De druk werd onhoudbaar, en toen ze de enige kans die Sarah haar gaf niet benutte, was het uit. Vrolijk combinerend haalde Sarah het eerste punt binnen. Meteen was het team hiermee al verzekerd van de ploegzege: Hanne kon sowieso niet verliezen tegen het Londense systeem, en Daria zou ook winnen. En wat zou Tyani doen?

Ik vreesde dat in slaap vallen tot de mogelijkheden behoorde. Niet alleen omdat ik zelf een middagdutje nodig heb, maar ook omdat Tyani, net als Daria, alle partijen had gespeeld en bovendien die nacht om half vier de wekker van haar kamergenoot had horen aflopen. Dat die wekker was afgegaan, had trouwens alles te maken met Diana’s vroege terugkeer naar België. Na de opening was Tyani wat onder druk komen te staan, maar haar positie was nooit alarmerend geweest. Sterker nog, die positie bleef van begin tot eind gelijk. Dat ze uiteindelijk het punt achter haar naam mocht zetten, was te danken aan de Panamese die zo vriendelijk (en iets minder moe) was om haar erop te wijzen dat ze zelf op tijd had verloren.

Hanne stelde even later remise voor in een gelijke stelling en de Panamese deed niet moeilijk over het voorstel: uiteindelijk is dat toch het resultaat dat een Londenspeler wil bereiken? Hierdoor kon Hanne lang genoeg in de speelzaal blijven om Daria ook het volle punt te zien pakken. Een mooie 3,5-0,5 overwinning.

Met een 42e plaats en startpositie 48 doet ons land het aardig. Hopelijk kunnen de meiden zich nog twee keer opladen. Vandaag hoeft dat opladen geen probleem te zijn: met Zweden moet Hanne (normaal gesproken) tegen icoon Pia Cramling spelen en de jongere schakers (hopelijk niet de spelers van ons mannenteam) zullen ongetwijfeld meer ogen hebben voor het Zweedse derde bord: YouTubester Anna Cramling Bellon. Ervan uitgaande dat ze in die volgorde spelen, natuurlijk. Onze teamsamenstelling is natuurlijk al bekend.